Hình 6: Viên thạch anh 34,65 ct này mặc dù trong có vẻ giống thạch anh hồng nhưng thật ra màu hồng và dãy óng ánh rõ nét này là do sự hiện diện của các que tourmaline tạo nên. Ảnh chụp bởi G. Choudhary.
Thạch anh có dãy lụa óng ánh tồn tại dưới rất nhiều màu như xám, vàng, lục và nó thường được miêu tả nhầm là chrysoberyl có dãy lụa óng ánh. Mới đây, phòng giám định ở Ấn Độ có giám định một viên thạch anh mắt mèo màu hồng rất thú vị do nguyên nhân tạo nên màu sắc và hiệu ứng óng ánh của nó.
Hình 7: Dưới kính phóng đại thấy các que tourmaline có màu hồng trong khi phần còn lại của mẫu thì không màu. Cho phép suy luận màu hồng trên mẫu thạch anh này là do ảnh hưởng từ màu của bao thể. Ảnh chụp hiển vi bởi G. Choudhary; phóng đại 48 lần.
Mẫu đá nặng 34,65 ct (hình 6) có một dãy óng ánh rộng, rõ nét với ánh thủy tinh mờ. Ban đầu mới nhìn, gợi ta liên tưởng đến loại tourmaline óng ánh do màu sắc của nó. Quan sát kỹ hơn bằng mắt thường thì thấy có sự tập trung màu tại nhiều vùng khác nhau, đặc biệt là về hai phía bên hông. Điều này gợi nhớ đến sự hiện diện của màu tẩm dọc theo các ống tăng trưởng/ vết nứt bề mặt. Khoáng vật này dị hướng dưới hai nicol phân cực vuông gốc với vài màu giao thoa vuông góc với dãy óng ánh hay dọc theo phương của các que bao thể. Có thể suy đoán khoáng vật này có một trục quang, tuy nhiên con số trục quang không quyết định được mọi điều do khoáng này còn chứa một lượng bao thể dày đặc khác nữa. Chiết suất điểm RI và tỷ trọng thủy tĩnh SG đo được lần lượt là 1,54 và 2,68. Mẫu khoáng này không phản ứng dưới chiếu xạ cực tím và không có đặc điểm phổ nào được ghi nhận dưới phổ kế để bàn. Những đặc điểm này cho biết đây là thạch anh nhưng cần phải phân tích thêm mới có kết luận chính xác được.
Dưới kính phóng đại, mẫu khoáng này có chứa các bao thể dạng ống dài hay dạng que (hình 7). Nhìn từ bên hông, thấy dọc các ống này có màu hồng, làm tăng thêm khả năng nghi ngờ về nguyên nhân tạo màu của nó. Mặt cắt ngang của các ống này thậm chí còn sậm màu hơn. Dưới độ phóng đại lớn hơn thấy có một số hình tam giác rất hoàn chỉnh (hình 8), đặc điểm đặc trưng này phù hợp với các khoáng vật kết tinh hệ ba phương như tourmaline. Điều này được củng cố thêm bởi màu sắc của các ống và sự hấp thu dọc theo trục c: các bao thể này trông sậm màu hơn khi nhìn từ mặt cắt ngang. Do đó bản thân mẫu khoáng này là không màu nhưng màu hồng có được là do màu của bao thể.
Hình 8: Mặt cắt ngang của các bao thể dạng que trong hình 7 thấy có chứa các hình tam giác hoàn chỉnh, đặc điểm đặc trưng này phù hợp với khoáng vật kết tinh hệ ba phương như tourmaline. Ảnh chụp hiển vi bởi G. Choudhary; phóng đại 64 lần.
Phổ hồng ngoại truyền dẫn được quan sát trên cả hướng song song và vuông góc với các que bao thể. Đối với phương song song, có hai tập hợp đỉnh hấp thu sắc nét được nhìn thấy trong vùng 4800 – 4200 cm-1 (4594, 4534, 4438 và 4343 cm-1) và trong vùng 3700 – 3000 cm-1 (3585, 3563, 3480, 3379, 3300 và 3197 cm-1). Dựa trên những dữ liệu và nghiên cứu trước đây (xem bài viết của L. T. M. Oanh và nhóm tác giả, “Phân loại tourmaline thiên nhiên bắng phổ hấp thu gần hồng ngoại”, VNU Journal of Science: Mathematics – Physics, Vol. 26, 2010, trang 207 – 212; G. Choudhary và S. Fernandes, “Nghiên cứu đặc điểm phổ của các loại thạch anh hiện diện trên thị trường: trên phương diện ngọc học”, G&G Summer 2011, trang 146 – 147), tập hợp đầu tiên của các đỉnh thì giống với những đặc điểm hấp thu trên tourmaline, tập hợp thứ hai thì tương ứng với phổ của thạch anh. Đối với phương vuông góc thì chỉ có một dãy hấp thu rộng được nhìn thấy trong vùng 3700 – 3000 cm-1, do mức độ dẫn truyền theo phương này thấp hơn.
Trên cơ sở của những kiểm tra dưới kính hiển vi và các đặc điểm quang phổ có thể xác định được rằng mẫu khoáng này là thạch anh có chứa các bao thể tourmaline màu hồng. Tourmaline thường hiện diện là bao thể khoáng trong thạch anh nhưng thường sắp xếp theo những hướng bất kỳ. Do đó mẫu khoáng này là rất thú vị và đặc biệt bởi có màu hồng (mặc dù nó không phải là thạch anh hồng) cũng như hiệu ứng óng ánh màu của nó. Cả hai yếu tố này có được là do sự hiện diện của các que tourmaline sắp xếp song song nhau. (Công Ty TNHH Giám Định Rồng Vàng – SJC lược dịch theo Gagan Choudhary (gt@gjepcindia.com), Phòng giám định đá quý, Jaipur, India-Ấn Độ)